Ludwig Mies van der Rohe

Ludwig Mies van der Rohe

De latere Bauhaus-directeur Ludwig Mies van der Rohe werd op 27 maart 1886 in Aken geboren als Ludwig Mies. Later voegde hij de meisjesnaam van zijn moeder toe aan zijn naam.

Van 1887 tot 1900 leerde Mies van der Rohe het steenhouwersvak van zijn vader aan de Dombouwschool in Aken. Van 1903 tot 1904 werkte hij als tekenaar in een architectenbureau in Aken en in 1905 verhuisde hij naar Berlijn. Daar ontmoette hij Walter Gropius, Hannes Meyer en ook Le Corbusier. 1911/1912 ontwierp hij de Duitse ambassade in St. Petersburg, die hij ook superviseerde als bouwmanager. In 1912 ging hij voor zichzelf beginnen en nam hij opdrachten voor villa's over van rijke Berlijners. 

In de jaren 1920 was hij lid en oprichter van verschillende avant-garde groepen en mederedacteur van het tijdschrift "G". Hij verwierf wereldfaam als architect van het modernisme op de Wereldtentoonstelling in Barcelona. Van 1930 tot 1933 was hij directeur van het Bauhaus. 

Nadat hij door de nationaalsocialisten uit zijn beroep was verbannen, emigreerde hij in 1938 naar de VS, opende een architectenbureau in Chicago en leidde de architectuurafdeling aan het Institute of Technology/Illinois. Daarna volgde een uiterst creatieve fase tot aan zijn dood in Chicago op 17 augustus 1969. 

Werk

Mies van der Rohe is - samen met Gropius en Le Corbusier - een van de grondleggers van de moderne architectuur. Aanvankelijk geïnspireerd door de renaissancestijl van Karl Friedrich Schinkel, wendde hij zich na de Eerste Wereldoorlog tot het expressionisme. Hij creëerde innovatieve glazen hoogbouw in rationele stijl, ook bekend als "huid- en bottenarchitectuur", die een nieuwe impuls gaf aan zowel de hedendaagse als de latere architectuur. Hij werkte ook als "gelegenheidsmeubelontwerper" en ontwierp zijn legendarische sledestoel in 1927. 

In 1928/1929 creëerde hij het Duitse paviljoen voor de wereldtentoonstelling in Barcelona en vestigde daarmee zijn concept van "vloeiende ruimte" op internationaal niveau. Het was gebaseerd op het idee van een open plattegrond waarin de muren werden losgemaakt van hun ondersteunende functie. Een beroemd gebouw uit deze periode is de "Tugendhat-Villa" in Brno.

Tijdens zijn verblijf in de VS ontstonden internationaal bekende werken zoals Lafayette Park (1955-1963) en Battery Park Apartments (1957-1958) in New York. In 1968 keerde hij ook terug naar Duitsland en ontwierp hij de Neue Nationalgalerie in Berlijn.

Ontwerp en filosofie

Mies van der Rohe's artistieke richtlijnen waren functionaliteit en heldere vormen. Zijn favoriete materialen waren staal, glas en beton. Hij introduceerde de modulaire bouwmethode en dwong open ruimtelijke composities af, waardoor vrije inzichten in de gebouwen mogelijk werden. Zijn creatieve principe: "Minder is meer".

De rationele en pragmatische stijl van de kunstenaars uit deze periode werd zeker gevormd door de enorme technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen. Deze veranderingen konden niet langer worden uitgedrukt in architectuur met versieringen of historische toevlucht. Een ander keerpunt was de ervaring van de Eerste Wereldoorlog. 

Al vroeg raakte hij geïnteresseerd in filosofische en wetenschappelijke onderwerpen en in de theoretische problemen van zijn tijd, die in die tijd uitgebreid werden besproken onder Berlijnse kunstenaars. Mies van der Rohe nam actief deel aan debatten en lezingen en vertegenwoordigde het standpunt van de Nieuwe Zakelijkheid. Maar hij wijdde zich nooit aan pure functionaliteit. Onder de titel "The New Era", kort voor zijn aanstelling als Bauhaus-directeur, pleitte hij voor een terugkeer naar "waarden" en "geest", waarmee hij duidelijk afweek van het puur "wetenschappelijke wereldbeeld" van veel van zijn medestrijders.

Bauhaus-fase

Met de aanstelling van Mies van der Rohe als nieuwe Bauhaus-directeur werd het principe van pure doelgerichtheid, pure functionaliteit, zoals vertegenwoordigd door zijn voorganger Hannes Meyer, afgezwakt. Mies van der Rohe was veel meer voorstander van het implementeren van een nieuwe schoonheid in de architectuur die verder ging dan het puur functionele dictaat. Hij richtte de school nu meer en meer op het esthetische en sensuele principe. 

Maar het was ook een tijd van politieke omwentelingen en niet alleen voor de architectuur brak er een moeilijke tijd aan in Duitsland. Door de Bauhaus-school van Dessau naar Berlijn te verplaatsen, kon hij de sluiting voor korte tijd voorkomen, tot 1933, maar de nabijheid van het Bauhaus bij bepaalde socialistische ideeën en het hele culturele concept waren een doorn in het oog van de nazi's. De nieuwe machthebbers sloten de school. En dus sloten de nieuwe machthebbers het Bauhaus en verboden ze Mies van der Rohe een beroep uit te oefenen, ondanks acties als toetreding tot de Reichskulturkammer of de ondertekening van een oproep van kunstenaars om de nieuwe Rijkskanselier te steunen in 1934, wat Mies van der Rohe later de beschuldiging van opportunisme opleverde.